Već u II vijeku prije nove ere, Budva pada pod rimsku vlast.
Na njenim prostorima tada je veoma bila razvijena trgovina. Stanovništvo se bavilo i uzgajanjem vinove loze i masline.



Poslije propasti Rimske imperije u Budvi počinje period vladavine Vizantije. Borba budvanskog naroda protiv Vizantije počinje 535. godine. Slom vizantijske vlasti desio se dolaskom srpske dinastije Nemanjić na prostore tadašnjeg Crnogorskog primorja (1184-1186).

Ipak, najveći procvat Budva doživljava u Srednjem vijeku za vrijeme srpskog cara Dušana. Tada Budva dobija i statut, u kojem se opisuju uslovi života u Srednjem vijeku.



Pod vlast Mletačke Republike Budva pada 1442. Osim ugnjetavanja od strane Mlečana, stanovništvu Budve nevolje stižu i od strane Turaka, koji često upadaju u Budvu i okolna mjesta i sukobljavaju se sa Mlečanima. Na udaru zaraćenih strana Budva se nalazi sve do početka XVIII vijeka.



1807. Budvu zauzimaju Francuzi, a 1813. pada pod Austrougarsku vlast, koja Budvom gospodari narednih 100 godina. Opustošena i osiromašena Budva, pod vlašću Austrougarske dočekuje Prvi svjetski rat odnosno 1914. god.
Oslobodjenje od Austrougarske monarhije stize 1918.



Najpoznatiju autentičnu legendu o postanku Budve iznosi Stefan Vizantinac (VI v.) prenoseći navode Filona iz Biblosa iz II vijeka nove ere, a vezuje je za mitsku ličnost Kadma, herosa iz Beotije i osnivača grada Tebe, sina feničanskog kralja Agenora i kraljice Telefase.



Kadmo je napustio zavičaj tražeći svoju sestru Evropu koju je oteo Zevs. U toj potrazi boravio je u mnogim grčkim gradovima, da bi se po naredbi Delfijskog proročišta skrasio u Beoti i tu osnovao čuvenu Tebu kojom je dugo vladao. Bogovi su mu ovdje za ženu dali Harmoniju, ćerku boga Aresa i Afrodite.



U dubokoj starosti supružnici su prognani iz Tebe i na volovskoj zaprezi se uputili u zemlju Enhelejaca, gdje su osnovali novi grad – Budvu (Bouthoe).

Po predanju Budva je i dobila ime po volovima koji su doveli Kadma i Harmoniju u ove krajeve (grčki: bous – vo).

Enhelejcima je prorečeno da će pobjediti svoje susjede Ilire ako za vođu izaberu Kadma. Pošto su tako i učinili, predvođjeni Kadmom pobjedili su Ilire i zagospodarili njihovom zemljom.



Harmonija je ovdje Kadmu rodila sina Ilirija, a pred smrt su zbog ubistva zmaja-Aresovog sina, po kazni bogova, pretvoreni u zmije sa karakterističnim plavim pjegama. Njihov grob se, po predanju, nalazi negdje na prostoru Boke Kotorske ili Drača.

Iako se ime Budva vezuje za legendu(bous-vo),
ime Butua, kao prvobitno ime Budve, određuje se kao ilirski toponim.

Najkarakterističniji antički i srednjevekovni nazivi za Budvu su: Butua, Butoa, Butoba, Budova i Civitas Antiqua,odnosno Stari grad.

U V vijeku prije nove ere, grčki tragičar Sofokle, pominje Budvu i to kao grad Ilirije.



Znamenite ličnosti ovoga kraja

Istoriju Budve i Crne Gore obilježile su mnoge znamenite ličnosti ovog kraja.

Stefan Mitrov Ljubiša je najpoznatiji Budvanin. On spada u najbolje pripovjedače našeg jezika. Takav sud je uspostavljen još za vrijeme njegovog života i održao se do danas.

Konte Zanovic od rane mladosti sklon izazovima i avanturama, obrazovao se u Veneciji, Padovi, Firenci, posvećuje se najviše filozofiji. Znalac mnogih jezika, dosta je pisao i objavljivao.

Anastas Bocaric školovao se u Atini da bi kasnije boravio po mnogim mjestima. Pored slikarstva bavio se i skulpturom,kaligrafijom i primjenjenom umjetnošću.

Špiro Bocarić prve slikarske pouke dobio od brata Anastasa da bi zatim nastavio školovanje u Veneciji. Uradio je veliki broj portreta i pejzaža na kojima se oslobađa akademskog realizma i prihvata jednu varijantu impresionizma, u kojoj se osjeća divizionistički manir.

Marko Gregovic Obrazovao se u Beču, a najviše je radio portrete i primorske pejzaže. Uradio je i nekoliko ikonostasa.

Budva je bogataa kulturno istorijskim naslijeđem kao što su brojni spomenici, iskopine, tvrđave, manastiri i crkve.

Stari grad Budva je jedna od najvećih atrakcija kako Budve, tako i čitave Crne Gore i primorske regije.

Sagrađen je na kamenitom poluostrvu prije više od 2500.godina. Kao značajno trgovinsko središte antička Budva pripadala je tipu "polismatona" koji nije morao da ima ni agoru, ni akropolj, dok je u osnovi sadržao sve odlike grčkog urbanizma sa elementima selenističkih urbanih struktura.

Pored novootkrivenih pilona, kapije antičke Budve, najnovija istraživanja pokazala su da se u temeljima postojećih bedema, na sjevernoj i zapadnoj strani, nalaze ostaci zidina iz helenističkog i rimskog perioda.

Od vremena mletačke vlasti u gradu se počinju dizati dvospratne i trospratne kuće izgrađene od domaćeg kamena,sa elementima renesansnog i baroknog prizvuka na prozorima gornjih spratova.

Piloni, odnosno antička kapija koja datira iz VI vijeka. prije n.e. je bila ulaz u legendom obavijenu tadašnju Budvu.
Ovi prvi bedemi Budve rađeni su u karakterističnoj kiklopskoj tehnici(ređanje po horizontali masivnih kamenih blokova), a svjedoče o gradu iz VI vijeka pre Hrista, koji se od ovog vremena počinje pominjati u pisanim istorijskim izvorima ( Sofokle).

Nekropola se nalazila se zapadno od Starog grada. Kontinuitet upotrebe zadržala od IV v.p.n.e do IV - V v.n.e.Dijeli se na stariju grčko-ilirsku i mlađu rimsku.

Danas su vidljivi ostaci iz rimskog perioda sa stelom/nadgrobnim spomenikom i okolnim zidovima.

Prvi put otkrivena je 1938.godine.

Pokretni arheološki materijal iz nekropole danas se nalazi u Muzeju grada Budve.

Rimski kapiteli su pored mozaika ,"hipokausta" i pločnika (rimski period) pronađenog u suterenu zgrade Muzeja grada Budve, kapiteli, stubovi i dio arhitravne grede, čine rijetke ostatke rimske vile "Villa Urbana" ( I-II vijek), predstavljaju neobično vrijedan i reprezentativan detalj vezan za Budvu iz rimskog perioda.

Današni izgled zidina vezuje se za kraj srednjevijekovne epohe, period vlasti Vizantije, mada su zidine kasnije krupno razarane i obnavljane, posebno poslije snažnog zemljotresa 1667.godine.

Pretpostavlja se da dio zidina kod Benediktinskog manastira Santa Marija in Punta potiče iz IX vijeka, dio zida na potezu sjever-jug vezuje se za XII do XIII vijek, dok se ostatak smatra da je iz doba mletačke vladavine, znači poslije XV vijeka.

Prve poznate gravure potiču sa kraja XVI vijeka i na njima se može vidjeti da je grad u to vrijeme bio okružen zidinama sa šest kula na pojedinim uglovima, dok je glavna gradska tvrđava - Citadela imala dvije kule,jednu okruglog i drugu nepravilnog oblika.

"I stoji kraj puta bokal paštrovskoga vina- a žedno grlo.
I žali moji, prostirke bijele, i na mjesečini sunčaju se.
I brda se moja, u proljeće
ogrnu, zlatastim tkanjem Sunca i žukve.
I kaže se: Što je sa cvijetom, to je sa svijetom
I mladi Njegoš iz Maina, razigrava konja mojim poljem
I pod noćnim Nebom pali se luča u čovjeku i luča mikrokozma
I freske stare, iz hramova, ka Nebu se vaznose.
I sva zvona pomorja u jednu slivaju se jeku
I bivam pozorje mitsko i herojsko
I pozorje novih muza.
Ja sam Budva, ja sam prag Crne Gore..." Č. Vuković

Citadela je povezana sa zidinama, u južnom najuzvišenijem dijelu grada,uzdiže se budvanski Kaštel, tj.gradska tvrđava - Citadela,jedan od rijetkih primjera istorijski slojevitog objekta na Crnogorskom primorju.

Unutar Citadele su ostaci temelja crkve Santa Marija de Castello koja odprilike potiče iz doba Nemanjića i Balšića, a po kojoj se cijela tvrđava nazivala Kaštel Sv. Marije.

Prvi put tvrđava se u pisanim izvorima pominje 1425.godine.

U okviru Citadele danas se u toku ljetnjih mjeseci, odvija bogat kulturni život u vidu programa koji čine teatarska, muzička i baletska izvođenja.

Po datovanju najstarija, a po otkriću najmlađa sakralna građevina u Starom gradu je ranohrišćanska bazilika, monumentalnih razmjera, sa fragmentima mozaičkog poda u apsidi sjeveroistočnom dijelu naosa.

Budvanska bazilika potiče sa kraja V ili poč. VI vijeka n.e, a svjedoči o Budvi kao značajnom kulturnom, religijskom i ekonomskom centru ovog ili kasnijeg perioda na prostoru Južnog jadrana.

Današnja Budva uprkos izgradnji i napretku uspjela je da zadrži trag prošlih vjekova u ovom modernom dobu.

U neposrednoj blizini grada nalazi se poznati manastir "Podmaine"
a na njenoj tertitoriji se broji više od dvadeset crkava i manastira, neki od najljepših i najposjećenijih su: Praskvica, Rustovo, Stanjević, Reževići i crkva Svetog Tome u Bečićima.

Budva posjeduje neke od naljepših plaža na cijelom crnogroskom primorju kao što su : Mogren, Jaz i Bečićka plaža, a poznata je i po svojoj lijepoj obali i rastresitom pijesku koji je poseban užitak za turiste.

Po popisu stanovništva iz 2011.godine Budva je tada brojila 16.000 stanovnika, međutim danas se procjenjuje da se ta brojka udvostručila.

I ovu lijepu priču o Budvi završićemo dobro poznatim stihovima Čeda Vukovića velikog pjesnika i rodoljuba:

"Znaš li putniče, na koji stupaš prag?
Ja sam grad, sazdan od kamena i svjetlosti.
Rođen prije sebe-u mitu Helena starih. "