Prva reportaža koja je obišla svijet nakon zemljotresa u Crnoj Gori glasila je : "Ka crnogorskom primorju od jutros je prohodno jedino nebo" a izgovorio je novinar nacionalne televizije Crne Gore.

Budvanski Stari grad pretrpio je veliko oštećenje, od 100 građevina u njemu, samo je osam ostalo netaknuto. Zidine i bedemi iz 15. vijeka takođe su popustili pred silinom udara koji je tog jutra pogodio našu obalu.



Epicentar razornog zemljotresa 1979. godine nalazio u Jadranskom moru, između Ulcinja i Bara, na udaljenosti od 15 km od obale. U ovom zemljotresu 101 osoba je izgubila život u Crnoj Gori i 35 u Albaniji. Stradali su gradovi: Ulcinj, Bar, Petrovac, Budva, Tivat, Kotor, Risan i Herceg Novi, a razoreno je 250 naselja. Uništen je ogroman dio modernih hotelskih kapaciteta u regionu, oštećena su 53 zdravstvena objekta, 570 objekata socijalne i dječije zaštite, 240 školskih objekata.

Velike štete su bile na putnoj mreži - oštećeno je oko 350 km magistralnih i 200 km regionalnih puteva. Jedna od specifičnih manifestacija oštećenja tla izazvana zemljotresom bile su pojave likvifakcije (tečenja tla), klizišta i odroni.



Stravično drhtanje trajalo je veoma kratko, ali su posljedice bile katastrofalne - 101 mrtvih i 1.700 povrijeđenih, od čega 159 teže. Zemljotres je iza sebe ostavio pustoš i neprepoznatljivu sliku crnogorskih gradova na primorju, jer je primorska regija zbog blizine epicentra bila najzahvaćenija potresom.

"Nikad nećemo moći namiriti mnogobrojne ljudske živote, ali hoćemo povratiti ljepotu mediteranskog prisoja u ovoj maloj zemlji, što pripada sredozemnoj kolijevci civilizacije", pisale su novine tih dana i obećavale: sagradićemo novo i restaurirati staro, pa makar kamen po kamen vraćali nazad u kotorske, budvanske i ulcinjske fasade. Zato lelek ne prelama naše gore i naše more, već se čuje muški odziv na pružene ruke pomoći iz čitave Jugoslavije. I iz svijeta. Crna Gora će postati feniks. Kad mogu laste, mogu i ljudi, pisala je "Pobjeda" te godine. I počeli su nicati novi hoteli, novi objekti, nove kuće, nove škole.

Ponovo su uspostavljeni novi tokovi života... Danas, 30 godina kasnije tragovi nemilosrdne stihije su izbrisani rane izvidane. Svjedoči to novo lice Budve, Kotora, Ulcinja, Bara, Crmnice. Ipak, 15. april 1979. nikada ne možemo zaboraviti. Zbog 101 nevine žrtve, zbog ožiljaka na brdima, hotelima, mostovima, brodogradilištima, maslinama. Ali, ni zbog ožiljaka na dušama onih koji su u zemljotresu izgubili svoje najdraže.



Aprilski zemljotres 1979. će se pamtiti po još nečemu. Po požrtvovanosti i solidarnosti našeg naroda, koji je tada više nego ikad ranije pokazao da je jači od svake nevolje.

Ljudi su jednostavno bili jači od prirode. Doduše organizovanog spasavanja nije bilo u onim prvim momentima. Nije ga ni moglo biti jer su bili ugroženi životi ljudi, a planovi zaštite od elementarnih nepogoda, kojima smo poklanjali veliku pažnju nedostupni.

Pitanje je i koliko bi bili upotrebljivi jer su polazili od toga da će zemljotres zahvatiti samo područje jedne, eventualno dvije opštine, a da će im pomoć i saradnju pružiti ostale. Nažalost, u aprilskom zemljotresu zahvaćeno je osam opština i, bila je isključena efikasna i organizovana međusobna saradnja. Međutim, brzo je djelovao Republički štab civilne zaštite ali i strukture u opštinama.



Petnaesti april 1979. godine osvanuo je lijep i sunčan na Crnogorskom primorju. Bila je nedjelja. Najveći broj stanovnika se nalazio u krevetima, a neki su tek bili poustajali. A onda se u 7.19 časova zatresla zemlja. Kuće, hoteli, stari gradovi, spomenici kulture... počeli su da se ruše. U prvi mah izgledalo je kao kataklizma.

Na tlu Crne Gore zabilježeni su snažni zemljotresi 1667, 1853, 1905, 1923, 1931. godine, ali je aprilski iz 1979. godine bio jedan od jačih, čija je magnituda u ognjištu bila 7 stepeni Rihterove skale. Neki seizmolozi svrstavaju zemljotres iz 1979. godine u red sa zemljotresom iz 361. godine, kada su potonula neka naselja u ovom dijelu Jadrana. Tog 15. aprila najteže su stradali stari srednjovjekovni gradovi Kotor, Budva, Bar, Ulcinj, Herceg Novi, Risan, zatim bolnice u Risnu, Kotoru, Baru, hotelski kompleksi na Slovenskoj plaži u Budvi, gdje su porušeni „Internacional", „Nova plaža" i „Stara plaža", „Adriatik" i tri objekta „Slavije", zatim kompleks u Bečićima, Petrovcu, Ulcinju...



Ostalo je srušeno ili oštećeno više od desetak hiljada stanova. Civilni štabovi su vodili računa o svakom građaninu. Štab civilne zaštite u Budvi je brzo reagovao. Svih devet stotina stanovnika, koliko je ih živjelo u Staroj Budvi, bilo je u prvi mah smješteno u halama Jadranskog sajma. Tada je stradala i zgrada Skupštine opštine Budva. Bio je katolički Uskrs. Tog dana na području Budve u hotelima „Internacional" u Budvi, „Belvi" u Bečićima, „Maestralu" u Pržnom bilo je oko hiljadu gostiju iz inostranstva. Niko od njih nije povrijeđen. Brzo su evakuisani sa aerodroma u Tivtu, Dubrovniku i Golubovcima.

Obnova je trajala deset godina. Sve republike tadašnje Jugoslavije su solidarno učestvovale u obnovi. Donijet je i Zakon o obnovi Crnogorskog primorja u Saveznoj skupštini. Međutim, zaposleni iz Slovenije i Hrvatske prestali su poslije osam godina da izdvajaju od svojih plata za postradalo Crnogorsko primorje.

To su poslije devet godina učinile i Bosna i Hercegovina i Makedonija, a jedino je Srbija svih deset godina izmirivala svoje obaveze prema Crnoj Gori, tako da su obnovljeni budvanski Stari grad, izgrađeno novo turističko naselje Slovenska plaža, hotel „Avala" obnovljeni svi hoteli u Bečićima, završen hotel „As" u Perazića Dolu i hotel „Palas" u Petrovcu. Takođe, sanirani su manastirski kompleksi Podlastva, Podmaine, Praskvica, Reževići, Gradišta i na desetine manjih sakralnih objekata.

Danas je zemljotres samo nemilo sjećanje, odavno su sanirane njegove poslijedice iako svake godine 15. aprila Budva po malo zadrhti...Što od sjećanja, što od prića, što od "ne daj Bože" koje u svoja pričanja i sjećanja na zemljotres stariji mještani obavezno umetnu u svoju priču.

Svake godine 15. aprila ipak se sjetimo razorene Budve i žrtava koje su stradale u tom snažnom zemljotresu, iako je daleko iza nas, slike tog prozora su itekako žive i u sjećanja onih koji to pamte dolaze praćene jezom.

Nadamo se da Budvu više nikada iz sna neće probuditi podrhtavanje tla i da će nas "ne daj Bože" zaista sačuvati, a da će slike razorene Budve ostati davna istorija.