Foto: Reutere/M. Đurica

Visok nivo zagađenja vazduha, prije svega česticama fine prašine, skoro svake godine uzrok je prerane smrti više od 1.200 djece i mladih u Evropi. To ujedno značajno povećava i rizik od bolesti kod adolescenata kasnije u životu, pokazuju najnoviji podaci Evropske agencije za životnu sredinu (EEA).

Ta služba EU sa sjedištem u Kopenhagenu naglašava da je potrebno učiniti više na zaštiti zdravlja djece od negativnih efekata zagađenja vazduha.

Uprkos poboljšanjima u posljednjih nekoliko godina, izloženost raznim zagađivačima u mnogim zemljama i dalje ostaje iznad granične dnevne vrijednosti od 50 mikrograma po kubnom metru vazduha, što je granica koju povlači Svjetska zdravstvena organizacija. Problem je posebno uočljiv u Turskoj, zemljama Balkana, na istoku Evrope, ali i sjeveru Italije.

Tako je prema tabeli EEA za 2020. godinu, najveće prosječno dnevno zagađenje bilježeno u Sjevernoj Makedoniji (99 mikrograma po metru kubnom), a slijede Bosna i Hercegovina (98), Turska (72), Kosovo (64), Srbija (62) i Bugarska (51).

Visoke prosječne vrijednosti bilježe i Poljska (41), Mađarska (40), Grčka (39), Hrvatska (39) i Italija (38).

Procjenjuje se da je 2020. samo zbog čestica fine prašine u EU je prijevremeno umrlo skoro 240.000 ljudi. Prema podacima SZO, svake godine oko sedam miliona ljudi širom svijeta prerano umre od posljedica zagađenja vazduha.

„Zaštitimo djecu“
Glavni razlog zagađenja česticama fine prašine jeste sagorijevanje čvrstih goriva kao što su ugalj za grijanje i u industriji. Pored čestica prašine, i vrijednosti za ozon i azotne okside i dalje su previsoke, navodi agencija za zaštitu životne sredine.

Pri tom su djeca i mladi posebno ugroženi, jer se njihovi organi i imuni sistem još uvijek razvijaju.

Svi Evropljani moraju biti zaštićeni od lošeg vazduha, a prije svega djeca, zahtijeva izvršni direktor EEA Hans Brujninks. Mjere na nivou EU, na nacionalnom i lokalnom nivou, potrebno je pod hitno dodatno ojačati „kako bismo zaštitili našu djecu koja ne mogu da sama se zaštite“. Zato je put do zaista čistog vazduha još uvijek dug.

Skoplje: Severna Makedonija ima najgori vazduh u Evropi

Prema procjenama EEA, zagađenje vazduha trenutno uzrokuje više od 1.200 prijevremenih smrti maloljetnika u 32 zemlje-članice agencije, uključujući i 27 zemalja EU, Švajcarsku, Norvešku, Island, Lihtenštajn i Tursku.

Smanjiti zagađenje na izvoru
„Kada su u pitanju rizici za životnu sredinu i zagađenje vazduha mi na djecu ne možemo da gledamo kao na male odrasle ljude“, kaže stručnjak EEA Gerardo Sančez.

Djeca, između ostalog, dišu većom brzinom, više dišu na usta, bliže su zemlji i imaju manju težinu. Njihova biologija je drugačija, ali i način na koji su izložena zagađenju vazduha. To potencijalno može da ima veoma ozbiljne zdravstvene posljedice, uključujući i smanjenje funkcije pluća, astmu i alergije.

Za bolju zaštitu djece najvažnije je smanjiti zagađenje vazduha na izvoru, odnosno u saobraćaju, industriji i kod grijanja, ukazuje Sančez. Dobra mjera je i fokusiranje na poboljšanje kvaliteta vazduha oko škola i vrtića, na primjer kroz više zelenih površina.

Problemi s previsokim nivoima zagađenja posebno su uočljivi u gradovima. Na nekim mjestima, međutim, postoje i svijetli primjeri: gradovi s najčistijim vazduhom u Evropi, mjereno po zagađenju česticama, jesu Faro u Portugaliji i Umeo i Upsala u Švedskoj.