Foto: Lidija Bojović

Svi oni koji su željeli da upoznaju i dožive novu dimenziju „nebeskog Jerusalima“, kako mnogi zovu Kosovo i Metohiju, imali su priliku da se zapute na hodočasničko putovanje posredstvom „Odigitrije“, agencije za poklonička putovanja Mitropolije crnogorsko-primorske.

Na ovom putovanju grupa je brojala oko 50 poklonika iz svih gradova Crne Gore, raznih životnih dobi, interesovanja, zanimanja. Mnogima je bio prvi put, ali bilo je onih koji su više puta išli u pohode svetinjama i narodu. Da put protekne u najbojem redu i da svi dobiju informacije o biserima UNESKO svjetske kulturne baštine, te da se nadahnu centrima duhovnosti i tradicije upoznavši ovu južnu pokrajinu Srbije i kolijevku istorije iu kulture, pobrinuli su se sveštenik Dušan Bigović i vodič Nikola Popović.

Uz ličnu kartu kao identifikacioni dokument sasvim je dovoljno preći granične prelaze i bez većih zadržavanja stići u obilazak planiranih svetinja. Sa zebnjom i strahom gledamo svuda albanske natpise i glasno komntarišemo kao da srpski narod uopšte ovdje nije vidljiv.

Prva destinacija sa kojom se surećemo je Velika Hoča, koja je udaljena 5 do 6km od Orahovca, a ujedno najstarije naselje u Metohiji. Veliku Hoču, srpsku enklavu u Metohiji, zbog 12 srednjovekovnih svetinja, mnogi nazivaju srpskom Svetom gorom. Crkva Svetog Nikole podignuta je u doba Stefana Dečanskog. Srpski narod koji je ostao ovdje danas živi od vinogradarstva, proizvodnje vina i rakije uprkos brojnim problemima sa kojima se na svakom koraku suočavaju.

„Kosovo i Metohija je naša kolevka, naš početak, naše izvorište i radjujemo se dolasku grupe iz Crne Gore, jer sada nismo sami”, ovim riječima dočekuje nas nasmijana gospođa, kustos koja brine o vjerskim zdanjima i objekatima tradicionalnog narodnog graditeljstva.

Put nastavljamo ka Manastiru Zočište, velika srpska svetinja između dve enklave na Kosovu i Metohiji, Orahovca i Velike Hoe, a specifičan je po tome što se u njemu mole i kosovski Albanci. Dolazili su čak i na zgarište manastira koji je minirala teroristička OVK – da ih izleče Sveti vračevi Kozma i Damjan. Pred ulazak u svetinju stoje kosovski policjaci koji identifikuju sve posjetioce što ostavlja utisak nelagodnosti, uskraćene slobode. Otac Stefan dočekuje crnogorske hodočasnike i otkriva da u ovu svetinju ne dolaze samo komšije iz okolnih sela, njih je, kaže najmanje. Dolaze Albanci iz svih krajeva pokrajine, jer je čudesna moć moštiju Svetih Kozme i Damjana nadaleko poznata.



Put se nastavlja ka carskom gradu Prizrenu. Za mnoge je Prizren kruna putovanja, jer prosto neko svoje duhovno iskustvo baš ovdje pronađe. Prva destinacije bio nam je Manastir Bogorodice Ljeviške, velika svetinja Srpske pravoslavne crkve , koja je 2006. godine stavljena na UNESKO listu svetske kulturne baštine kao deo ansambla srednjevekovnih spomenika na Kosovu i Metohiji. Crkva u gradu stoji okružena drugim zgradama, svuda su natpisi na albanskom jeziku, dok „kosovska“ policija čuva ono najvrednije što pripada srpskom narodu. Prelijepi manastir, koji je zadužbina kralja Stefana Milutina, iznutra je dosta oštećen. Sa povlačenjem srpske vojske i preostalo srpsko stanovništvo napustilo je ovaj grad u strahu od zvjerstava koja su im činjena godinama unazad. Koliko je bilo tužno gledati tragove skrnavljenja i uništavanja iz 2004. godine, kada su paljene sve crkve i manastiri u Prizrenu, toliko je bilo nade u tome što se sve polako obnavlja.
Iz manastira smo se uputili u Prizrensku bogosloviju, gde smo imali priliku da se upoznamo sa istorijom ove, za Srbe, važne institucije. Obnovljena Bogoslovija u Prizrenu nakon što je spaljena u martovskom progonu 2004. godine predstavlja nadu da na prostoru Kosova i Metohije da Srbi mogu da ostanu i opstanu. Oko 20 tak učenika, koji su većinom sa prostora Kosova i Metohije, pohađaju Bogosloviju. Prisustvovanje službi u paraklisu uoči praznika Sretenje Gospodnje predstavlja poseban doživljaj za sve hodočasnike u Prizrenu nažalost samo mali procenat ostao je srpskog življa. Obilaske za taj dan završili smo u zadužbini srpskog cara Stefana Dušana Silnog, manastiru Svetih Arhangela, gdje su nas dočekali sa osmijehom i toplinom, spremili nam hranu i piće i omogućili nam da se osećamo kao u svom domu.

U ranim jutarnjim satima iz kraja na Bistrici zaputili smo se ka manastiru Visoki Dečani. Jutro je donijelo mir i neku uzvišenu atmosferu. Polako pristižemo u Visoke Dečane, na samom ulazu dočekuje nas vojni kontingent KFORa kojem smo morali da predamo lične karte prije ulaska u dvorište manastira. Onda je usledila eksplozija emocija kada smo prošli kroz veliku kapiju. Svako od putnika kada je ugledao manastir ostao je bez riječi, a strahopoštovanje nas je sve ispunilo kada smo videli ovu ogromnu svetinju. Visoki Dečani su zadužbina kralja Stefana Dečanskog i cara Stefana Dušan I pod zaštitiom UNESCO-a. Manastir je posvećen Hristu Pantokratoru i Vaznesenju Gospodnjem. Kraj netruležnih moštiju Svetog Kralja vijekovima se dešavaju čudesna isceljenja. Nebrojeni su primjeri gdje su uz kivot sa moštima našeg Svetog Kralja slijepi progledali, nepokretni prohodali, a bezdijetni parovi izmolili porod. Monasi u ovoj svetinji vijekovima bilježe čuda čiji su svjedoci bili. Po predanju, dokle god je njegov kivot u manastiru Visoki Dečani, Sveti Kralj će vladati Kosmetom. Ljepota, moć, snaga i ponos, tim riječima opisuju se manastir Visoki Dečani. Kada prisustvujete liturgiji u Visokim Dečanima, onda osjetite Boga, onda ste bliže Bogu. Bratstvo manastira čini 17 monaha zajedno sa igumanom Savom Janjić. U ljubaznost, srdačnost, ali i u veliko poštovanje koje italijanski vojnici gaje prema pravoslavnoj svetinji uverili smo se na licu mjesta, jer su dva vojnika prisustvovala službi.



Svojim sjajem Visoki Dečani privlače mnogobrojne turiste, ali i vernike drugih religija. Bratstvo manastira obradovalo se crnogorskim hodočanicima, ali i grupi poklonika iz Srbije i obezbjedilo im posluženje. Zahvaljujući ocu Avakumu , najstariji monah u Visokim Dečanima, imali smo priliku da obiđemo veliko manastirsko gazdinstvo. Monasi imaju svoju poljoprivrednu proizvodnju, svoje krave, ovce, koze, živinu i sami proizvode sir, imaju brojne radionice. Time pokrivaju spostvene potrebe za hranom, a pomažu i prizrensku Bogosloviju i siromašne. U Velikoj Hoči, kod Orahovca, manastir ima svoje vinograde gdje se proizvodi crno i bijelo vino i rakija lozovača. Bio je poseban oproštaj od veličanstvenih Visokih Dečana sa nadom na neki novi susret, jer time pokazujemo da ne zaboravljamo naše svetinje.

I za kraj putovanja ostao je obilazak Pećke patrijaršije, jednog od dragulja srpskog graditeljstva iz XIII vijeka. Godine 2006. upisana je na UNESKO listu svetske kulturne baštine, a do sredine XVIII vijeka bila je napredno monaško središte sa stotinama monaha. Ona je i danas sjedište srpskog Patrijarha, koji se na tom mjestu hirotoniše – uvodi u tron Patrijarha. Ovdje se čuva čudotvorna ikona Presvete Bogorodice – Pećka Krasnica. Sveti Sava ju je doneo u Srbiju iz Carigrada kao dar od carigradskog patrijarha pre osam vjekova. Sestra nam priča kako i Srbi i Albanci i narodi raznih veroispovesti dolaze da se pomole pred Krasnicom, pred kojom se klečeći molio i Patrijarh Pavle.



Nadam se da će svi oni koji su imali strepnju da obiđu Kosmet nakon ove priče moći to da urade. Putovanje je bilo bezbjedno i na kraju miran povratak u Crnu Goru. Sigurna sam da sam nadahnula srca svih onih koji nikada nisu doživjeli Kosmet da to urade, jer prolazak kroz kapije manastira i crkvi je ulazak u duhovni svijet, a to ćete tek da osjetite kad odete tamo.