Foto: Ilustracija

Projekat Uprave za statistiku Crne Gore MONSTAT “Kreiranje podsistema zvanične statistike za potrebe istraživanja pandemije COVID-19” za pet mjeseci ostvario je postavljene ciljeve i kroz multidisciplinarno naučno-istraživačko partnerstvo, korišćenjem različitih naučnih metoda osvijetlio važne zdravstvene i ekonomske aspekte COVID-19.

Projekat je, kazala je za Dnevne novine rukovodilac dr Gordana Radojević, realizovan od Uprave za statistiku Crne Gore MONSTAT, u saradnji sa licenciranim naučnoistraživačkim institucijama iz Crne Gore iz oblasti zdravstva Institutom za javno zdravlje i Kliničkim centrom Crne Gore, a iz oblasti ekonomije sa Institutom za strateške studije i projekcije.

“Projekat je finansiralo Ministarstvo nauke u iznosu od 25.000 eura dok je Uprava za statisku obezbijedila kofinansiranje u iznosu od 3. 000 eura. Realizacija projekta je započela 15. juna ove godine i ostvareni su svi rezultati planirani projektom”, istakla je Radojević.

Prije svega, kako je naglasila, proizveden je i analiziran set indikatora relevantnih za razumijevanje uticaja COVID-a 19 na društvenoekonomska kretanja u Crnoj Gori.

“Ojačani su istraživački kapaciteti partnerskih institucija kroz realizaciju obuka namijenjenih korišćenju savremenim softverskih paketa za obradu i analizu podataka, kao i metodologiji za prepoznavnje pogrešne interpretacije i zloupotrebe zvanične statistike u analizama uticaja COVID-19 na društveno-ekonomska kretanja”, kazala je Radojević.

Polazeći od novih uslova poslovanja i prepoznavši ogroman značaj pandemije COVID-19 u kreiranju relevantnih politika, Uprava za statistiku (MoNsTAT), objašnjava Radojević, u okviru svoje naučno-istraživačke djelatnosti prepoznala je potrebu za kreiranjem podsistema statističkih indikatora relevantinih za sagledavanje uticaja COVID-19 na društveno-ekonomska kretanja.

“Stoga, u saradnji sa licenciranim naučnoistraživačkim institucijama iz Crne Gore iz oblasti zdravstva, Institutom za javno zdravlje i Kliničkim centrom Crne Gore, i oblasti ekonomije Institutom za strateške studije i projekcije analizirane su mogućnosti blagovremene proizvodnje indikatora relevantnih za analizu COVID-a 19, kao i metode za dobijanje podataka, što je rezultiralo kreiranim podsistemom od 60 indikatora”, pojašnjava Radojević.

Indikatori su, dodaje, rasvrstani u više različitih grupa, od onih koji prikazuju kretanja u realnom i finansijskom sektoru, potom kretanja na tržištu rada, epidemiološki i drugi važni demografski pokazatelji.

Kao poseban doprinos projekta, Radojević izdvaja rezultate istraživanja o uticaju COVID-a na zaposlenost, nezaposlenost i neaktivnost stanovništva, sa posebnim aspektom na mladu populaciju i žene.

“Istraživanje je pokazalo da je pod uticajem COVID-19 u drugom kvartalu 2020. godine smanjena zaposlenost za 8,6 odsto, ali je povećana i neaktivnost stanovništva za 10,5 odsto usljed nemogućnosti traženje posla zbog mjera koje su uticale na smanjenje obim aktivnosti ili zabranu obavljanja određenih djelatnosti”, ističe Radojević.

Ekonomska aktivnost mlade populacije (15-24), kako je rekla, značajnije je pogođena COVID-om, jer se broj zaposlenih lica starosne dobi (15-24) u II kvartalu 2020. godine smanjio za 34,3 odsto.

“Istraživanje je takođe pokazalo da je ekonomska aktivnost žena ugroženija COVID-om u odnosu na muškarce u pogledu razloga i dužine odsutnosti sa posla. Takođe, važan doprinos projekta, jeste i taj da su podaci o broju umrlih, potom zaposlenih i nezaposlenih, primjenom međunarodno preporučenih metodoloških standarda prikazani na nedjeljnom nivou”, naglašava Radojević.

Na taj način, kako je ocijenila, omogućeno je utvrđivanje statistički značajnih razlika po nedjeljema 2020. godine u odnosu na petogodišnji nedjeljni prosjek za period 2015-2019. godine.

“Istraživanje je pokazalo da ne postoji statistički značajan uticaj COVID19 na povećanje broja umrlih u prvih 26 nedjelja 2020. godine u odnosu na prosjek 2015-2019. godine”, kazala je Radojević.

Međutim, statistički značajan uticaj COVID-19, kaže, postoji u smanjenju broja zaposlenog i povećanju neaktivnog stanovništva, posmatrano od 12 do 26. nedelje 2020. godine. Sastavni dio projekta, kako je rekla,čini i primarno istraživanja o uticaju COVID-a na poslovanje preduzeća koje je realizovano na uzorku od 362 preduzeća.

“Snaga tog projekta ogleda se najviše u interdisciplinarnosti, što je stvorilo pouzdane statističke indikatore koji će doprinijeti jasnom razumijevanju pandemije i podstaći vjerujem dalja istraživanja. Svakako, kvantitativni pokazatelji dobijeni ovim projektom mogu biti od značajne pomoći kreatorima makroekonomske, fiskalne i zdravstvene politike”, ocijenila je Radojević.

Za pet mjeseci koliko je trajao taj projekat, smatra ona, ne bi bilo moguće proizvesti međunarodno uporedive indikatore, da prethodno statistički sistem MONSTAT-a nije razvijen i koncipiran u skladu sa EU metodologijama i konceptom kvaliteta evropske statistike.

“Stoga, ovaj projekat smatramo nadogradnjom dosadašnjeg rada koji je imao za cilj da već postojeće i nove podatke u statističkom sistemu transformiše u indikatore i u redovnoj dinamici ih u buduće obezbjeđuje korisnicima”, kazala je Radojević.

Da bi to postigli u ovom izuzetno kratkom roku, kako ističe, bila je neophodna izuzetna posvećenost kako tima istraživača ovog projekta, tako i zaposlenih Uprave za statistiku, na čemu smo im posebno zahvalni.

“Posebna zahvalnost Ministarstvu nauke na podršci i razumijevanju značaja zvanične statistike, kao i našim partnerima koji u kontinuitetu pružaju stručnu i finansijsku podršku razvoju statističkog sistema Crne Gore Evropskoj komisiji i Eurostat-u”, kazala je Radojević.