Foto: Zajednica opština Crne Gore

Crna Gora je, kako se čulo na konferenciji, prva zemlja na Balkanu koja ima Nacionalnu strategiju cirkularne tranzicije do 2030. godine sa Akcionim planom, ali se, istaknuto je, sporo napreduje - tek oko 25% predviđenih aktivnosti je realizovano. Da bi se postigao što veći efekat, zaključeno je na Konferenciji, potrebna je puna posvećenost centralnih i lokalnih vlasti uz sinergiju sa privrednim subjektima.

Uloga opština u procesu razumijevanja i primjene koncepta cirkularne ekonomije je od izuzetne važnosti. Opštine su te koje su najbliže građanima, koje najbolje poznaju njihove potrebe, a istovremeno imaju ključnu odgovornost za razvoj održivih sistema koji omogućavaju efikasno upravljanje resursima i smanjenje otpada, istakla je generalna sekretarka Zajednice opština Crne Gore Mišela Manojlović. Sanja Varajić, savjetnica i koordinatorka Radne grupe za implementaciju Strategije cirkularne tranzicije iz Ministarstva ekonomskog razvoja ukazala je da opštine treba da se pripeme da iskoriste raspoloživa sredstva sa nacionalnog nivoa. Ružica Brnović iz Ministarstva ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera - Direkcija za upravljanje otpadom i komunalne usluge, sa višedecenijskim iskustvom u ovoj oblasti, je upozorila da je Crna Gora od maja u ekološkom deficitu i podsjetila da komunalno upravljanje otpadom reguliše rigidna EU legislativa u ovoj oblasti. Kako je istakla, dobre prakse pokazuju da sve kreće od pojedinca i njegovog odnosa prema ovoj problematici. I Milena Rmuš, sekretarka Koordinacionog odbora za energetsku efikasnost i zaštitu životne sredine u Privrednoj komori Crne Gore smatra da model cirkularne ekonomije mora biti po mjeri specifičnosti svake države, svake opštine, svake grane privrede.

Ona je uputila apel za stimulativnu politiku prema inovacijama u preduzećima za zelene inicijative. Dodatno se osvrnula na pripreme privrednika za primjenu programa proširene odgovornosti proizvođača, u kontekstu skorašnjih izmjena u Zakonu o upravljanju otpadom. Proširena odgovornost proizvođača proizvoda podrazumijeva da je proizvođač odgovoran za svoj proizvod i kada on postane otpad, te ukazala da je uloga komunalnih preduzeća u tom procesu veoma važna.

Iskustva iz regiona ukazuju na činjenicu da su rješenja naslonjena na prirodu su efikasnija i ekonomičnija i tri do deset puta jeftinija.

Tatjana Uzelac, vlasnica kompanije Starum d.o.o. iz Pule i njen kolega Bruno Juričić, koji su suvlasnici kompanije Loodus Punkt d.o.o. Pula, istakli su da su ljudi dio prirode i zato ne treba da uče kako da savladaju prirodu već da uče od prirode.
„Integrisanje načela funkcionisanja zakonitosti prirode u procese u kojima čovjek upravlja ili koje želi da kontroliše je put ka uspjehu“, naglasili su.

Po njihovim riječima, cilj cirkularne ekonomije je da se smanji brzina trošenja neobnovljivih resursa kroz prevenciju i dizajniranje i upotrebu recikliranih proizvoda.
„Prelazak na cirkularnu ekonomiju je uslov opstanka čovječanstva. Prelazak je veoma izazovan i ne može funkcionisati bez jasnog i čvrstog uključivanja lokalnih vlasti i to kroz edukaciju i represiju do promjene navika korisnika. Dobro je znati regulativu drugih zemalja ali se mora prilagoditi lokalnom kontekstu da bi proizvela efekta, i tu je najbolji alat studija izvodljivosti“ istakli su Uzelac i Juričić.

Zoran Mamić, koji je već 15 godina na mjestu voditelja sektora/tehničkog direktora sa fokusom na sistem upravljanja odvodnje i pročišćavanja otpadnih voda u Republici Hrvatskoj, ističe da su u najavi nove direktive EU o pročišćavanju komunalnih otpadnih voda što podrazumijeva podizanje ljestvice obaveza uz uvođenje principa „zagađivač plaća“ prečišćavanje do nivoa uklanjanja mirkoplastike, što dodatno poskupljuje ove veoma finansijski izazovne sisteme.

Kao primjer dobre prakse ističe regionalno ukrupnjavanje za uspostavljanje energetski efikasnih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.

„Kompostane jesu rješenje za biorazgradivi otpad. Udaljenost kompostane je ključni izazov za održivost zbog takozvanog „karbonskog otiska“ prevoza“ kaže Sonja Polonijo koja se 15 godina bavi se upravljanjem otpadom i zaštitom životne sredine. Stalna je konsultantkinja Udruge gradova u Republici Hrvatskoj, članica Nacionalnog vijeća za kružno gospodarstvo pri Ministarstvu za zaštitu okoliša i zelenu tranziciju Republike Hrvatske. Po njenim riječima, ako komunalno preduzeće vodi kompostanu, zbog njene blizine, troškovi su manje-više stabilni ili značajno niži. Poseban izazov je osvješćivanje lokalnih organa za uspostavljanje cjenovne politike koja podupire održivo upravljanje bio-otpadom.

Konferencija je bila prilika da se diskutuje o konkretnim koracima za implementaciju cirkularnih principa u lokalne politike i strategije, načinima angažovanja građana i lokalnih preduzetnika, kao i o tome kako da resurse iskoristimo na održiv način. Kako su zaključili, konferencija je prilika da kroz razmjenu iskustava i dobrih praksi iz opština Evropske unije dodatno unaprijedi razumijevanje i primjena koncepta cirkularne ekonomije na lokalnom nivou i da se kroz saradnju sa partnerima stvori snažna osnovu za implementaciju cirkularnih principa koji mogu doprinijeti održivom razvoju naših zajednica.

Preko 40 predstavnika iz lokalnih samouprava u Crnoj Gori su uzeli učešća na konferenciji. Konferenciju je moderirala Sanja Živković, sekretarka Odbora za komunalne djelatnosti i životnu sredinu.