FOTO: RAS SRBIJA

U mješovitom braku mađarskog Jevrejina Eduarda Kiša i Crnogorke Milice Dragićević 22. februara 1935. godine rođen je dječak čije ime će generacije decenijama kasnije dobro pamtiti.

Rani život Danila Kiša odredilo je njegovo porijeklo, u kontekstu ratnih dešavanja u Evropi između velikih ratova i za vrijeme Drugog svjetskog rata.

Najranija sjećanja su ga vezivala za Novi Sad, u koji njegova porodica prelazi kada je Kiš bio star svega dvije godine. Tu polazi u školu i završava prvi razred, a u Uspenjskoj crkvi biva kršten po pravoslavnim običajima, kao jedan pokušaj zaštite od odmazde zbog svog jevrejskog porijekla.

On školovanje nastavlja u mjestu rođenja svog oca u Mađarskoj koja neko vrijeme postaje prebivalište porodice Kiš.

Njegov otac bio je sproveden od tadašnjeg režima u najveći i najozloglašeniji nacistički koncentracioni logor — Aušvic.

Ova porodična tragedija porodicu dovodi u Cetinje kod brata Milice Dragićević. Ovdje Danilo Kiš završava gimnaziju, poslije čega se uputio na studije u Beograd.

Dvije godine poslije smrti njegove majke, objavljena je prva Kišova pjesma “Oproštaj sa majkom”.

Još kao srednjoškolac počeo je da piše svoje, i prevodi mađarske, ruske i francuske pjesnike. Na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu usmjerio se na odsek za Istoriju svjetske književnosti sa teorijom književnosti gdje je diplomirao 1958. godine.

Za vrijeme postdiplomskih studija bio je u uredništvu uglednog časopisa Vidici, a ubrzo potom čitaoci su imali priliku da se upoznaju sa Kišovim stvaralaštvom kroz dva romana, Mansarda i Psalam 44.

Do 1973. godine je bio lektor na Univerzitetu u Strazburu. Bavi se i prevodilačkim poslovima, gdje je dao svoj doprinos u prevođenju sa francuskog na srpsko-hrvatski jezik.

Publici najpoznatiji naslovi iz pera Danila Kiša jesu “Enciklopedija mrtvih” i “Grobnica Borisa Davidoviča”. Zbirka pripovjedaka “Enciklopedija mrtvih” je ponijela osamdesetih godina prošlog vijeka dva značajna priznanja, Andrićevu i Skender Kulenović nagradu, dok je za zbirku “Grobnice Borisa Davidovića” dobio nagradu Ivan Goran Kovačić.

Sabrana djela Danila Kiša objavljena su 1995. godine u četrnaest tomova i prevedena su na sve značajnije svjetske jezike.

Mansarda: satirična poema 1962. (roman)

Psalam 44 1962. (roman)

Bašta, pepeo 1965. (roman)

Rani jadi: za decu i osetljive 1970. (pripovetke)

Peščanik 1972. (roman)

Po-etika 1972. (eseji)

Po-etika, knjiga druga 1974. (intervjui)

Grobnica za Borisa Davidoviča: sedam poglavlja jedne zajedničke povesti 1976. (pripovetke)

Čas anatomije 1978. (polemike)

Noć i magla 1983. (drame)

Homo poeticus 1983. (eseji i intervjui)

Enciklopedija mrtvih 1983. (pripovetke)

Gorki talog iskustva 1990. (intervjui)

Život, literatura 1990. (eseji)

Pesme i prepevi 1992. (poezija)

Lauta i ožiljci 1994. (pripovetke)

Skladište 1995. (eseji i pripovetke)

Varia 1995. (eseji i pripovetke)

Pesme, Elektra 1995. (poezija i adaptacija drame “Elektra”)

Pročitajte neke od najzanimljivijih izreka Danila Kiša:

- Gaji sumnju u vladajuće ideologije i prinčeve. Drži se podalje od prinčeva.

- Suština čovjeka, crta koja ga odvaja od životinje, jeste svijest o sopstvenoj smrti.

- Kad budu svi roktali svojim svinjskim srcima, posljednji koji će još gledati ljudskim očima i osjećati ljudskim srcem biće oni kojima ne bijaše strano iskustvo umjetnosti.

- Istoriju pišu pobjednici. Predanja ispreda puk. Književnici fantaziraju. Izvjesna je samo smrt.

- Nacionalizam je, prije svega paranoja. Kolektivna i pojedinačna paranoja.

- Opasno je naginjati se nad tuđom prazninom, a u pustoj želji da se u njoj, kao na dnu bunara ogleda svoje vlastito lice; jer i to je taština. Taština nad taštinama.

- Htio sam da pokažem kako u vrlo različitim epohama postoji nepokretna konstanta. Sveprisutnost ljubavi i smrti.

- Ne volim ljude koji se izvlače iz svega kao kišne gliste. Bez ožiljka i bez ogrebotine. Komedijaši.

- Nisu opasne sve knjige, opasna je samo jedna.