Foto: arhiva

Albert Ajnštajn bio je fizičar i jedan od najvećih umova i najznačajnijih naučnika u istoriji svijeta.

Formulisao je specijalnu i opštu teoriju relativiteta kojima je na revolucionaran način unaprijedio modernu fiziku. Doprinio je i napretku kvantne teorije i statističke mehanike. Iako je najpoznatiji po teoriji relativiteta, posebno po ekvivalenciji mase i energije E=mc², Nobelova nagrada za fiziku mu je dodeljena 1921. godine za objašnjenje fotoelektričnog efekta, rada objavljenog 1905. u „Annus Mirabilis“ ili „Godini čuda”, kao i za doprinos razvoju teorijske fizike.

Predmet njegovih istraživanja bile su kapilarne sile, specijalna teorija relativiteta, kojom je ujedinio zakone mehanike i elektromagnetike, Opšta teorija relativiteta, odnosno uopštenje Specijalne teorije kojim obuhvaćeno ubrzano kretanje i gravitacija, kao i kosmologija, statistička mehanika, Braunovo kretanje, kritična opalescencija, vjerovatnoća elektronskih prelaza u atomu, problemi probablističke interpretacije kvantne teorije, termodinamika svjetlosti pri maloj gustini zračenja, fotoelektrični efekat, fotoluminiscencija, fotojonizacija, Voltin efekat, sekundarni katodni zraci, zakočno zračenje, stimulisana emisija zračenja, objedinjene teorije polja, unifikacija bazičnih fizičkih koncepata preko njihove geometrizacije itd.

Ajnštajn se nakon studija preselio u Bern i zaposlio u Švajcarskom birou za patente. Godine 1903. oženio se Milevom Marić. Par je dobio prvog sina Hansa Alberta 1904, a 1910. godine drugog, Eduarda.

Ajnštajnovo zaposlenje u Švajcarskom patentnom birou 1903. postalo je stalno, mada ga je unapređenje mimoišlo sve dok „se u potpunosti ne usavrši za mašinsku tehnologiju”. Doktorirao je 1905. pod mentorstvom Alfreda Klajnera na Univerzitetu u Cirihu, nakon prijavljivanja doktorske teze pod nazivom "Jedno novo određivanje molekularnih dimenzija".

U slobodno vrijeme bavio se teorijom fizike. Godine 1905. godine objavio je nekoliko važnih naučnih radova. Najznačajniji od njih je o revolucionarnoj teoriji relativiteta. Njegov rad „Da li inercija tela zavisi od njegovog energetskog sadržaja?“ sadrži njegovu najpoznatiju formulu E = mc² koja tvrdi da se materija može pretvoriti u energiju. Iste godine je objavio seriju naučnih radova pod nazivom „Anali fizike“.

Ajnštajn je 1909. postao profesor na Univerzitetu u Cirihu. Kasnije je bio profesor u Pragu, a zatim opet u Cirihu. 1914. godine pozvan je da se bavi naučnim istraživanjem u Berlinu, ali je tada počeo Prvi svjetski rat.

Od Mileve Marić razveo se 1919. i oženio Elzom Lovental. Od 1909. do 1916. radio je na generalizaciji Specijalne teorije relativiteta. Nakon što je teorija i naučno dokazana u eksperimentu 1919. godine, Ajnštajn je preko noći postao poznat. Dobijao je pozive za svečanosti i počasti iz svih djelova svijeta. Nije postojao magazin koji nije pisao o njemu i hvalio njegov rad. Dobio je Nobelovu nagradu iz oblasti fizike 1921. godine.

Kada je Adolf Hitler došao na vlast u januaru 1933, Ajnštajn je bio gostujući profesor na Prinstonskom univerzitetu, položaj koji je on preuzeo u decembru 1932, na poziv američkog predavača Abrahama Fleksnera.

Nacisti su 1933. donijeli „Zakon o restauraciji civilne službe” koji prisiljava sve univerzitetske profesore Jevreje da napuste svoj posao i tokom 1930-ih vodi se kampanja da se Ajnštajnovo djelo etiketira kao „jevrejska fizika”, nasuprot „njemačkoj” ili „arijevskoj” fizici, koju predvode Nobelovi laureati Filip Lenard i Johanes Stark.

Uz podršku SS-a, pobornici „njemačke fizike” objavljivali su na sve strane pamflete i knjige u kojima su ocrnili Ajnštajnove teorije i pokušavaju da stave na crne liste njemačke fizičare koji poučavaju ove teorije.

Ajnštajn se odselio u SAD, gdje mu je dat stan na stalno korišćenje. On je prihvatio položaj na novoformiranom Institutu za napredne studije u Prinstonu, gdje se koncentrisao na razvoj Ujedinjene teorije polja. Postao je američki državljanin 1940, a imao je i švajcarsko državljanstvo.

Tokom 1948. Ajnštajn je bio jedan od članova osnivačkog komiteta koji će prerasti u Brendis univerzitet. Njegov čuveni portret napravio je Jusuf Karš 11. februara iste godine.

Izraelska vlada predložila je Ajnštajnu da preuzme dužnost predsjednika. On odbija ovu ponudu, a interesantno je da je to jednini slučaj da je nekom državljaninu SAD bilo ponuđeno predsjedničko mjesto neke strane države. Ovo Ajnštajnovo odbijanje možda ima neke veze sa njegovim neodobravanjem nekih djelova izraelske politike tokom rata za nezavisnost.

U pismu koji je on potpisao, sa drugim istaknutim Jevrejima u SAD kritikovao je Oslobodilačku partiju koju vodi Menahem Begin zbog „naci-fašističkih” metoda i filozofije.

Prerađenu Ujedinjenu teoriju polja Ajnštajn je objavio 30. marta 1953. godine..

Umro je u bolnici u Prinstonu 18. aprila, 1955. Uzrok smrti je bilo unutrašnje krvarenje, izazvano prskanjem aneurizma aorte.