Lokalna paštrovska zajednica, okupljena oko nekoliko organizacija i udruženja, smatrala je obavezom kako prema svojim precima, tako i prema budućim pokoljenjima, da obilježi ovaj istorijski događaj, značajan ne samo za domaći kontekst. Stoga su, ujedinjenim snagama, prigodan program osmislili Društvo za kulturni razvoj „Bauo“ (Petrovac na Moru), Udruženje Paštrovića (Petrovac na Moru), udruženje ZaDruga (Buljarica), Paštrovsko istorijsko društvo (Buljarica), Paštrovski almanah (Budva), Udruženje Paštrovića i prijatelja Paštrovića „Drobni pijesak“ u Beogradu i Fondacija „Bankada“ iz Svetog Stefana (u osnivanju).

Program je koncipiran da traje tokom cijele sedmice kroz tri ključna segmenta:

I dan / utorak, 4. april 2023. / Spomen-dom „Reževići“, Reževići

10.00 DOLAZAK I REGISTRACIJA UČESNIKA

11.00 SVEČANO OTVARANJE

Dušan Medin, MA, Društvo za kulturni razvoj „Bauo“, Petrovac na Moru (predsjednik Organizacionog odbora)
Prof. dr Žika Bujuklić, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu
(predsjednik Programskog odbora)
Predstavnik Ministarstva kulture i medija Crne Gore, Cetinje
Predstavnik Ministarstva vanjskih poslova Crne Gore, Podgorica
Doc. dr Predrag Zenović, predsjednik Savjeta za kulturu Opštine Budva
Program vodi: Milica Stanić Radonjić, MA, Društvo za kulturni razvoj „Bauo“, Petrovac na Moru
Muzički program: Pavle Stanjević, klavir (klasa prof. Filipa Miladinovića, JU Škola za osnovno muzičko obrazovanje Budva)

11.30 UVODNA BESJEDA

Simo Armenko – Uzroci i posledice ugovora između Mletačke republike i Paštrovića 1423. god.

12.00 KOKTEL DOBRODOŠLICE

12.30 I SESIJA – IZMEĐU SERENISSIME I DIVANA
Prof. dr Ema Miljković, Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu, Republika Srbija
– Paštrovići između Mletačke republike i Osmanskog carstva
Prof. dr Ilija Lalošević, Arhitektonski fakultet Univerziteta Crne Gore, Podgorica, Crna Gora
– Prihvatanje mletačke vlasti u Boki Kotorskoj
Doc. dr Predrag Zenović, Humanističke studije Univerziteta Donja Gorica, Podgorica,
Crna Gora – Paštrovići i Venecija u hronotopu mediteranskog ranog novog vijeka
Predsjedava prof. dr Žika Bujuklić

14.00 NJ. E. Andreina Marsella, ambasadorka Republike Italije u Crnoj Gori

14.10 RUČAK ZA UČESNIKE

15.00 OBILAZAK SPOMEN-DOMA „REŽEVIĆI“ I MANASTIRA REŽEVIĆI (fakultativno)

16.00 II SESIJA – POD ŠAPOM KRILATOG LAVA SVETOG MARKA

Dr Savo Marković, Bar, Crna Gora – Upravljaju zajednički, gotovo kao što čine Švajcarci.
Uspostava mletačke vlasti u Paštrovićima 1423. godine: temelj višestoljetne uključenosti u Stato da Màr, usmjerenosti prema Veneciji i susjednim krajevima Italije
Prof. dr Zlata Bojović, akademik, Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd, Republika Srbija
– Budva i Paštrovići u mletačkim izveštajima
Dr Katarina Mitrović, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Republika Srbija
– Mletačka crkvena politika u Zeti i Severnoj Albaniji: odnos prema pravoslavnoj crkvi
Mr Vuk Uskoković, Evropski univerzitetski institut, Firenca, Republika Italija
– Komunitad u doba epidemije: Paštrovići u borbi s kugom 1732. godine
Predsjedava prof. dr Siniša Jelušić, vanredni član CANU

18.00 PAUZA

18.30 III SESIJA – PAŠTROVSKO-MLETAČKI UGOVOR OD 4. APRILA 1423. GODINE

Prof. dr Žika Bujuklić, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu – Uređenje pravnih odnosa između Mletačke republike i lokalnih samouprava u Zetskom primorju

Dr Mirjana Blagojević, Beograd, Republika Srbija – Ugovor Paštrovića i Mletaka – autonomija kroz vekove branjena
Ljiljana Zenović Krapović, Budva, Crna Gora – Mletački predstavnici u pregovorima o Paštrovićima 1423–1435. godine
Predsjedava dr Savo Marković

20.00 VEČERA ZA UČESNIKE

II dan / srijeda, 5. april 2023. / Hotel „Palas“, Petrovac na Moru

10.00 IV SESIJA – JADRAN – PROSTOR INTERKULTURALNOSTI

Prof. Dr. Egidio Ivetic, Dipartimento di Scienze storiche, geografiche e dell’antichità, Università degli Studi di Padova, Repubblica Italiana – Venecia e l’Adriatico orientale (1400–1797)
Prof. dr Siniša Jelušić, vanredni član, Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, Podgorica, Crna Gora – Interkulturalnost i individuacija: don Krsto Ivanović
Dr Marija Kocić, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Republika Srbija
– Položaj paštrovske komune poslednjih decenija mletačke vladavine
Prim. dr Srđa Zlopaša, Psihoanalitičko društvo Srbije, Beograd, Republika Srbija
– Etnopsihološka razmatranja u kontekstu odnosa Paštrovica i Mletačke republike
Predsjedava Snežana Pejović

11.30 PAUZA

12.00 V SESIJA – IZ ŠKRINJE PISANIH IZVORA

Prof. dr Viktor Savić, Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu, Institut za srpski jezik SANU, Beograd, Republika Srbija – O Paštrovskom zakoniku
Prof. dr Jelica Stojanović, Filološki fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, Crna Gora
– O Mlečićima i Mlečanima u paštrovskim ispravama
Prof. dr Miodrag Jovanović, Filološki fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, Crna Gora
– Jezički tragovi mletačke vlasti u oblasti od Kufina do Babina vira
Snežana Pejović, Istorijski arhiv Kotor, Državni arhiv Crne Gore, Kotor, Crna Gora
– Zašto je važno istraživati arhivsku građu na primjeru Paštrovića iz vremena mletačke uprave
Predsjedava prof. dr Zlata Bojović, akademik SANU

14.00 RUČAK ZA UČESNIKE

16.00 VI SESIJA – KROZ VIZURE UMJETNOSTI
Doc. dr Olga Vojičić Komatina, Filološki fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, Crna Gora
– Paštrovski i venecijanski kulturni model u pripovjetkama Stefana Mitrova Ljubiše
Dr Ana M. Zečević, Muzička škola „Josip Slavenski“, Beograd, Republika Srbija
– Mletačka republika u operama Mihovila Logara i Petra Konjovića – preplitanje
i suprotstavljanje dramskih i muzičkih motiva
Predsjedava prof. dr Miodrag Jovanović
18.00 OKRUGLI STO „PAŠTROVIĆI I MLEČANI: ŠEST VJEKOVA KASNIJE (1423–2023)“
Prof. dr Siniša Jelušić, vanredni član CANU, prof. dr Žika Bujuklić, prof. dr Ilija Lalošević,
dr Mirjana Blagojević, mr Božena Jelušić i Stevo Davidović
Moderator Dušan Medin, MA

20.00 VEČERA ZA UČESNIKE

III dan / četvrtak, 6. april 2023. / Hotel „Palas“, Petrovac na Moru

10.00 VII SESIJA – MLETAČKI SLOJEVI NASLJEĐA

Doc. dr Zrinka Mileusnić, Fakulteta za humanistične študije Univerze na Primorskem, Koper, Republika Slovenija – Materijalna kultura kao zrcalo međukulturnosti 16. vijeka
Mr Mladen Zagarčanin, JP Kulturni centar Bar, Crna Gora – Serenissima – svjetlost i mrak jedne imperije: arheološke činjenice i njene nepoznanice
Prof. dr Mirko Kovačević, Beograd, Republika Srbija, i Gordana Ražnatović, Restart Ing. d. o. o., Budva, Crna Gora – Arhitektonsko nasleđe Starog grada Budve s osvrtom na mletački period
Predsjedava prof. dr Ilija Lalošević

11.30 PAUZA

12.00 VIII SESIJA – BAŠTINA NA MEĐI ISTOKA I ZAPADA

Mr Lucija Đurašković, JU Muzeji i galerije Budve, Crna Gora – Praskvička ikona Bogorodica
Strasna u svijetlu italokritskih stilskih karakteristika
Prof. dr Dragana Radojičić, Etnografski institut SANU, Beograd, Republika Srbija
– Prćija zlatom vezena svilom opšivana: odevanje od Novoga do Spiča u 18. veku
Tatjana Rajković, JU Narodni muzej Crne Gore, Cetinje, Crna Gora – Narodna nošnja u Paštrovićima od XV do početka XIX vijeka
Predsjedava dr Mirjana Blagojević

13.30 ZAKLJUČNA DISKUSIJA

13.55 ZATVARANJE SIMPOZIJUMA I DODJELA SERTIFIKATA UČESNICIMA


* * *

Osim što je otvoren za svu zainteresovanu javnost i medije, simpozijum je moguće pratiti u realnom vremenu i putem online platforme (Zoom). U nastavku su linkovi za pristup:

PRVI DAN SIMPOZIJUMA

Link dostupan za uključenje - utorak, 4. april, od 11.00h do 20.00h
Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/88648273976?pwd=cHhYZXErNlllMWxCZGxkY3IwdEJBZz09
Meeting ID: 886 4827 3976
Passcode: 323759

DRUGI DAN SIMPOZIJUMA

Link dostupan za uključenje - srijeda, 5. april, od 10.00 do 20.00h
Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/86384249164?pwd=K0VWSCt4SVpNdTBBSm9jWXY3TE1FQT09
Meeting ID: 863 8424 9164
Passcode: 960649

TREĆI DAN SIMPOZIJUMA

Link dostupan za uključenje - četvrtak, 6. april, od 10.00 do 14.00h
Join Zoom Meeting: https://us02web.zoom.us/j/82167718968?pwd=azhlS2V2dGVJdi84L3FGUGYvNmRXQT09
Meeting ID: 821 6771 8968
Passcode: 416432

* * *

Tokom pripreme obilježavanja ove obljetnice, podrška nije izostala ni od Opštine Budva, Turističke organizacije Opštine Budva, JU Muzeji i galerije Budve, Hotelske grupe Budvanska rivijera, Sveti Stefan Hotela, budvanskog restorana „Jadran“ vlasnika Krsta Niklanovića i drugih ljudi dobre volje. Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore u Nikšiću omogućio je da se jedna od aktivnosti održi u njihovoj Svečanoj sali. Organizatori na ovom mjestu, javno svima upućuju riječi zahvalnosti svima.

* * *

Na kraju, donosimo tekst koji je ovom prigodom napisao arheolog mr Dušan Medin, predsjednik Organizacionog odbora simpozijuma i izvršni direktor Društva za kulturni razvoj "Bauo":

"Dana 4. aprila 2023. godine navršava se tačno šest vjekova od potpisivanja ugovora koji su predstavnici paštrovske komunitadi na svojoj teritoriji potpisali s Frančeskom Bembom, zapovjednikom Jadranskog mora i predstavnikom mletačke strane. Želja Paštrovića da se priklone Prevedroj Republici Svetoga Marka i postanu dio njene prekomorske teritorije ("Stato da Màr") osnažena je zbog opasnosti koja je nadirala od drugih država, prvenstveno od sve snažnijeg Osmanskog carstva, koje je ubrzano osvajalo Stari kontinent.

Ovim dokumentom, koji je naredne godine verifikovao dužd Frančesko Foskari, Paštrovićima su, pored ostalog, zagarantovane stare privilegije, autonomija u vlasti, te brojna druga prava. Nažalost, Mlečani dogovoreno često nijesu poštovali. Međutim, i pored brojnih izazova koje su imali sve do zalaska Serenissime 1797, nema sumnje da su Paštrovići, potpisujući ugovor s Mlečićima, vjerovali da su učinili najbolji mogući (iako, zasigurno, nužni) izbor za zaštitu i očuvanje svog teritorijalnog, samoupravnog i duštvenog bića, kao i identiteta.

Iako je višestoljetno turbulentno prisustvo Venecije na ovom prostoru, ostavilo značajnog traga u Paštrovićima, kao i u drugim krajevima kojima je gospodarila, ponajviše u domenu jezika, duhovne i materijalne kulture, ishrane, privređivanja i mnogim drugim aspektima života, ne smije se zaboraviti da su stanovnici od Kufina do Babina vira, na koncu, očuvali lokalnu upravu (Bankadu), svoju narodnost, pravoslavno vjersko osjećanje i ćiriličko pismo kojim su vjekovima pisali.

S druge strane, valja podsjetiti da je tek nakon dvije decenije, nakon Paštrovića, Veneciji zvanično pristupila i komuna Lastva (kasnije Kastel Lastva, Petrovac na Moru), koja je Mlečanima inače bila naklonjenija od ostatka Paštrovića."