ilustracija (foto:pixabay)

“S obzirom na nedavne trendove globalnog zagrijavanja, od velike je važnosti istražiti i razumjeti uticaj klimatskih promjena na veličinu ljudskog mozga i ljudsko ponašanje”, piše u studiji kognitivni naučnik Džef Morgan Stibel iz Kalifornijskog muzeja prirodne istorije.

Tokom istraživanja, stručnjaci su posmatrali kako se veličina mozga 298 primjeraka promijenila u posljednjih 50.000 godina i kako se te promjene odnose na podatke o globalnoj temperaturi, vlažnosti i padavinama. Primijetili su da kada je globalna temperatura porasla, prosječna veličina mozga se značajno smanjila.

Rast temperature u holocenu i smanjenje ljudskog mozga

Stibel i njegove kolege analizirali su podatke o veličini lobanje iz deset odvojenih studija, koje su uključivale ukupno 373 mjerenja sa 298 ljudskih kostiju u rasponu od 50.000 godina. On je uključio veličine tijela prilagođene geografskom regionu i polu u procjene za procjenu veličine mozga, piše Science Alert.

Ostaci su klasifikovani u četiri grupe prema periodu u kome su ljudi živjeli: ostaci stari 100, 5.000, 10.000 i 15.000 godina. Zatim je uporedio veličinu mozga sa četiri klimatska istraživanja, uključujući podatke o temperaturi iz Evropskog projekta rudarenja leda na Antarktiku (EPICA), ledenog jezgra C.

Naime, tokom analize ledenog jezgra C, stručnjaci su dobili tačna mjerenja površinske temperature unazad više od 800.000 godina. U posljednjih 50.000 godina desio se posljednji glacijalni maksimum, što je uslovilo da prosječne temperature budu niže do kraja kasnog pleistocena. Zatim, u holocenu, prosječne temperature su porasle, što nas je dovelo do današnjih dana.

Analiza je pokazala opšti obrazac promjene veličine mozga kod ljudi, koji je u korelaciji sa klimatskim promjenama, odnosno sa povećanjem ili smanjenjem temperature. Primijećeno je da se tokom holocenskog zagrijavanja prosječna veličina mozga ljudi smanjila za više od 10,7 odsto.

“Čak i neznatno smanjenje veličine mozga kod ljudi danas bi moglo značajno uticati na našu fiziologiju. Čini se da se promjene u veličini mozga dešavaju hiljadama godina nakon klimatskih promjena“, objašnjava Stibel.

Ovaj evolucioni obrazac se desio u relativno kratkom vremenskom periodu, u rasponu od 5.000 do 17.000 godina, a trendovi sugerišu da trenutno globalno zagrijavanje može imati negativne efekte na ljudske kognitivne sposobnosti.

“Čak i neznatno smanjenje veličine mozga kod ljudi danas bi moglo značajno uticati na našu fiziologiju, na načine koji su trenutno neshvatljivi”, piše Stibel u studiji.

Analiza je pokazala da vlažnost i padavine takođe utiču na veličinu mozga. Iako je temperatura značajniji faktor, utvrđena je slaba korelacija između sušnih perioda i nešto veće zapremine mozga.

Još uvijek postoje pitanja o tome šta tačno uzrokuje varijacije u veličini ljudskog mozga. Rezultati pokazuju da su klimatske promjene povezane sa razlikama u njihovoj veličini, ali izgleda da klima ne objašnjava sve evolucione varijacije.

Prema Stibelu, faktori ekosistema kao što su nivoi grabežljivaca, indirektni klimatski efekti kao što su vegetacija i neto primarna proizvodnja, ili neklimatski faktori kao što su kultura i tehnologija takođe mogu doprinijeti promjenama u veličini mozga.

“Rezultati sugerišu da klimatske promjene predviđaju veličinu ljudskog mozga, a određene evolucione promjene u mozgu mogu biti odgovor na stres okoline“, zaključuje Stibel.

Istraživanje pod nazivom Klimatske promjene utiču na veličinu mozga kod ljudi objavljeno je u časopisu Brain, Behavior and Evolution.