Foto: Bauo

Podsjećamo, projekat tokom cijele 2024. godine sprovodi Društvo za kulturni razvoj „Bauo“ iz Petrovca na moru u partnerstvu sa Centrom za izučavanje i revitalizaciju tradicionalnih igara i pjesama CIRTIP iz Kolašina i Ženskom vokalnom grupom „Harmonija“ iz Budve, a uz podršku Ministarstva kulture i medija Crne Gore, putem prošlogodišnjeg Javnog konkursa za raspodjelu sredstava za finansiranje projekata/ programa nevladinih organizacija u oblastima kulture i umjetnosti „Kultura spaja: od amatera do profesionalaca.

O PROJEKTU

Opšti cilj projekta odnosi se na unaprjeđenje zaštite, valorizacije i promocije nematerijalne kulturne baštine Crne Gore, s posebnim fokusom na paštrovsku baštinu. Specifični cilj projekta jeste doprinos očuvanju paštrovskih tradicionalnih: a) igara/plesova (nakon više decenija nepraktikovanja), b) pratećih tradicionalnih pjesmama (donekle bolje sačuvanih u zajednici od igara) i c) nošnji (takođe, gotovo da ih slabo ima u zajednici, osim u muzejima i rijetkim privatnim kolekcijama) – a sve to na osnovu terenskih istraživanja, analize literature i drugih dostupnih izvora. Na ovaj način doprinosimo tome da se elementi lokalne paštrovske tradicije i nasljeđa otrgnu od neumitnog zaborava i/ili nestanka.

Ovim projektom postignuta su tri ključna rezultata: rekonstruisane tradicionalne paštrovske igre/plesovi, muzika i nošnje, zatim započeta njihova revitalizacija i, konačno, informisane i edukovane lokalne zajednice Paštrovića i Kolašine o ovim segmentima paštrovske kulturne zaostavštine. Prethodno je sproveden niz aktivnosti: višemjesečno etnografsko, etnokoreološko i etnomuzikološko istraživanje, pisanje i priprema monografije o nematerijalnoj kulturnoj baštini Paštrovića, štampa monografije, snimanje srednjemetražnog dokumentarnog filma, izrada deset replika ženske i pet replika muške paštrovske nošnje, radionice s lokalnom zajednicom Paštrovića o nematerijalnoj baštini i, konačno, serija koncerata, projekcije filma i promocija monografije u više crnogorskih gradova tokom decembra tekuće godine. Tome je pridodata i prateća dokumentarna izložba fotografija o paštrovskoj nošnji na sceni tokom XX stoljeća.

Jedna od najkompleksnijih aktivnosti koje su realizovane jeste izrada deset replika ženskih i pet replika muških nošnji koje su registrovane i korištene u lokalnoj zajednici u prošlosti. Kostimografkinja i dizajnerka Jelena Đukanović bila je angažovana na poslovima terenskih istraživanja, iščitavanja relevantne literature i izvora, analize i obrade podataka o sačuvanim primjercima paštrovske nošnje itd, kako bi potom osmislila i dizajnirala ovih 15 kostima.

Davor Sedlarević je, nakon opsežnog terenskog etnokoreološkog i etnomuzikološkog istraživanja, osmislio umjetničko muzičko-scensko djelo u kojem će se naći rekonstruisane i revitalizovane paštrovske igre i pjesme na sceni, za potrebe folklorne koreografije – koliko znamo, prvi put na ovakav način. Djelo su na sceni, u replikama kostima, izvode kolašinska Ženska pjevačka grupa „Đude“, kao i članovi KUD „Mijat Mašković“. Paštrovske pjesme našle su se i na repertoaru Ženske vokalne grupe „Harmonija“ iz Budve.

Monografija koja je objavljena predstavlja kapitalno naučno i stručno djelo – svojevrsno novo čitanje paštrovske baštine – s više radova koje potpisuju etnološkinja prof. dr Ljiljana Gavrilović, etnološkinja Tatjana Rajković, etnokoreolog Davor Sedlarević, kostimografkinja mr Jelena Đukanović, kustoskinje mr Ljubica Radović-Miličić i Milica Radović, kao i Dušan Medin, arheolog i kustos.

U knjizi je, u vidu dodatka, objavljen i ranije napisani tekst doc. dr Zlate Marjanović, etnomuzikološkinje, višedecenijske istraživačice paštrovskog i crnogorskog nematerijalnog nasljeđa, koja je inicijalno bila predviđena za članicu istraživačkog tima, ali je nažalost preminula neposredno prije početka implementacije projekta, dana 7. decembra 2023. godine. Stoga upravo njoj posvećujemo ovaj projekat. Druga za Paštroviće i Budvu važna ličnost koja nas je zauvijek napustila početkom 2024. jeste dugogodišnja rukovoditeljka klape „Harmonija“, Mirjana Pajović, kojoj, takođe, posvećujemo ovaj naš trud. Konačno, posveta ide i sjenima dr Jovana Vukmanovića, etnologa i muzeologa, koji je ostavio neizbrisiv trag svojim kapitalnim djelom "Paštrovići: antropogeografsko-etnološka studija" (1960), kome se u ovoj godini navršava tri decenije od smrti, i to upravo tokom decembra.

Na kraju, treba reći da su ogromnu pomoć u koordinaciji ovim projektom pružili pomoćnici Davor Sedlarević (CIRTIP) i Mila Medin (Društvo „Bauo“). Veliku podršku dalo je i više desetina stručnih lica, volontera i pravnih lica, na različite načine angažovanih tokom ovih godinu dana, kojima srdačno zahvaljujemo. Među svima njima, rječi zahvalnosti naročito idu sufinansijeru projekta, Ministarstvu kulture i medija Crne Gore, koje nas je potpomoglo putem prošlogodišnjeg Javnog konkursa za raspodjelu sredstava za finansiranje projekata/ programa nevladinih organizacija u oblastima kulture i umjetnosti „Kultura spaja: od amatera do profesionalaca. Veliko hvala za kolegijalnu podršku iskazujemo i JU Narodni muzej Crne Gore, JU Muzeji i galerije Budve, JU Centar za kulturu Kolašin, JU Pomorski muzej Crne Gore, OJU Muzeji Kotor, Etnografskom muzeju u Beogradu, JU Osnovna škola „Mirko Srzentić“ u Petrovcu na Moru, JU Škola za osnovno i srednje muzičko obrazovanje „Vida Matjan“ u Kotoru, Manastiru Praskvica, FA „Nikola Đurković“ iz Kotora, Institutu za vunu Crne Gore iz Nikšića, Radio Televiziji Budva, Hotelu „Monte Casa“ u Petrovcu na Moru. Ipak, najveću blagodarnost upućujemo našim Paštrovkama i Paštrovićima, koji već godinama, u kontinuitetu, imaju povjerenje u naš rad, otvarajući nam svoje stare baule prepune raznoraznih porodičnih dragocjenosti i s nama nesebično dijeleći duboke skrinje svojih sjećanja.

DOSADAŠNJE PREZENTOVANJE PROJEKTA

Prve tri aktivnosti kojima se projekat prezentuje javnosti bile su održane tokom sedmice za nama:

- petak, 6. decembar, Spomen-dom "Crvena komuna", Petrovac na Moru
- subota, 7. decembar, Moderna galerija "Jovo Ivanović", Stari grad Budva
- nedjelja, 8. decembar, Crkva Sv. Duha, Stari grad Kotor

Prvog dana cjelokupni program ovr manifestacije otvorila je svojim obraćanjem mr Jelena Lazić, glavna gradska arhitektica Opštine Budva, ističući značaj i bogatstvo paštrovskog kulturnog i prirodnog nasljeđa i potrebu njegovog očuvanja i zaštite.

Tokom tri večeri u ovim primorskim gradovima bio je priređen program sličnog sadržaja. Na samom početku govorio je koordinator projekta, Dušan Medin, koji je bliže predstavio sve faze i segmente projekta, zatim bliže predstavio sve učesnike i govorio o njihovom doprinosu, te na kraju i dodijelio zahvalnice saradnicima. Član Komisije Ministarstva kulture i medija Crne Gore za raspodjelu sredstava NVO za 2023. (kada je projekat podržan), Predrag Šušić, takođe je govorio na petrovačkoj i kotorskoj promociji, istakavši značaj ovog projekta i podsjetivši na to zbog čega je podržan prošle godine na Javnom konkursu. U nastavku programa govorile su učesnice projekta o svojim segmentima rada - prof. dr Ljiljana Gavrilović, etnološkinja-antropološkinja, dala je kritički osvrt na dosadašnja istraživanja putem tradicionalnih pristupa i istakla važnost novog čitanja paštrovskog nasljeđa u savremenom kontekstu, mr Jelena Đukanović, vizuelna umjetnica i dizajnerka tekstila, predstavila je svoju najnoviju kolekciju 15 replika nošnji za potrebe scenskog nastupa, a mr Ljubica Radović-Miličić, etnološkinja-antropološkinja, dala je osvrt na odijevne predmete iz Paštrovića koji se čuvaju u fundusu JU Muzeji i galerije Budve, gdje radi kao kustoskinja etnografske zbirke.

Na kraju programa sva tri događaja publici se obraćao Davor Sedlarević, pomoćnik koordinatora projekta, predstavnik partnerske organizacije CIRTIP i umjetnički rukovodilac KUD “Mijat Mašković” iz Kolašina, koji je detaljno obrazložio svoj istraživački postupak na osnovu kojeg je kreirao autorsko umjetničko-scenako djelo “Igre i pjesme iz Paštrovića”. Ovo djelo izvodile su članice kolašinske Ženske vokalne grupe “Đude” i članovic KUD “Mijat Mašković”.

BUDUĆE PREZENTACIJE TOKOM DECEMBRA

Tokom ove dedmice slijede još dvije promotivne aktivnosti projekta - koncerti Ženske vokalne grupe "Harmonija" pod nazivom "Harmonija Paštrovićima":

– petak, 13. decembar, u 18h, Moderna galerija „Jovo Ivanović“, Stari grad Budva,
– subota, 14. decembar, u 18h, Spomen-dom „Crvena komuna“, Petrovac na moru.

Ulaz je slobodan na sve programe.